Natuurhistorisch & Volkenkundig

NVM Oudenbosch

Januari ijzerertsproductie van ijzer en Nederland gaan al lang samen. Al vele eeuwen wordt ijzeroer, ook wel terra umbra of bruinijzersteen genoemd, in de Lage Landen van dicht onder het maaiveld gedolven en omgesmolten tot ijzer. In de Romeinse Tijd werd ijzeroer vooral gewonnen uit beekdalen, in de Middeleeuwen werden vaak zogeheten klapperstenen gebruikt. In de twintigste eeuw werd de ijzerproductie groter aangepakt. Op 22 januari 1924 werd in IJmuiden Hoogoven nummer 1 aangestoken. 

De ideeën hiervoor ontstonden al 10 jaar eerder en in 1918 was de Koninklijke Nederlandsche Hoogovens en Staalfabrieken NV opgericht. Waar de fabrieken geplaatst moesten worden was voer voor veel discussie Het ijzererts en de benodigde steenkool moest aangevoerd worden, de directe ligging aan zee van IJmuiden was handig. Bovendien zorgde het Noordzeekanaal er voor dat het achterland ook bereikbaar was. 

Na bauxiet is ijzererts het meest voorkomende metaalerts in onze aardkorst. IJzeroer ontstaat door de samenklontering van ijzer dat in het grondwater is opgelost, het is meestal opgebouwd uit de mineralen goethiet en limoniet. Hoewel er van nature ijzererts te vinden is in Nederland, is dit te weinig om een grote fabriek te voorzien van voldoende voorraad. Het was dus noodzakelijk om een groot deel van de grondstoffen te importeren. In september 1923 kwam de eerste lading van 4000 ton ijzererts uit Zweden aan. In het Natuurhistorisch en Volkenkundig Museum hebben we verschillende soorten ijzererts. Sommige zijn ruwe gesteenten, sommige zijn mooie uitgekritalisseerde mineralen, Daartussen zit een handstuk uit het Zweedse Luleå. Leuk zijn ook enkele monsters uit Zweden. Dit zijn vier plastic buisjes met ijzererts gesorteerd in verschillende korrelgroottes afkomstig uit een mijn in Stråssa. De kleinste korrels zijn zandkorrelgrootte, de grootste zijn ongeveer een centimeter in doorsnede. De monsters hebben een donkergrijze kleur.

In het midden van de jaren dertig was Hoogovens de grootste ruwijzer-exporteur ter wereld. In de daaropvolgende decennia volgden verschillende fusies. In 2008 werd de Nederlandse staalfabrikant ingelijfd door de staalproducent Tata Steel uit India. Economisch gezien is de ijzerproductie in Nederland een succesverhaal. Door de schadelijke effecten op het milieu en daarmee ook voor de gezondheid van omwonenden staan de hoogovens anno 2024 echter in het middelpunt van discussie.